Waar komt het woord 'boek' vandaan? Een kleine etymologische verkenning.

Stapel papier?
‘Een bepaalde hoeveelheid papier.´ Zo luidt een middelnederlandse omschrijving van een boek. Daar kom je anno nu natuurlijk niet meer mee weg. Al die stapels papier op mijn bureau zou ik geen boek willen noemen. Maar goed, ooit was papier (of perkament) natuurlijk zeldzamer, dat slingerde niet in elk huis rond. Dus met ‘een bepaalde hoeveelheid´ had je 99,9% zeker een boek in handen.

Beuk?
Om de herkomst van het woord boek te ontdekken duiken we de etymologiebank in. De oudste vindplaats die hier voor 'boek' wordt genoemd, dateert uit de tiende eeuw: ‘buoke´. Een paar eeuwen later schreven ze ‘buec´, ‘bouc´, ‘boec´ of ‘booc´. Bij de buren rechts was dat ‘buoh´, bij de buren links ‘böc´ en dat is later dus geworden tot ‘boek´, ‘Buch´ en ‘book´.
Lang werd gedacht dat al deze woorden terug te voeren waren op het woord ‘beuk´. Niet alleen in klank waren er overeenkomsten, maar ook inhoudelijk. De Germanen al zouden hun runen in beukenstaafjes kerven en de middeleeuwers gebruikten beukenhouten, met was bedekte plankjes om in te schrijven.

Letter!
Dat van die beuk klopt dus niet. We zullen je de ingewikkelde taaltheorie besparen, maar kort en goed komt het erop neer: ons woord boek stamt niet af van beuk, maar van ´letter´. En dat is natuurlijk veel mooier. Want zonder letters zal die stapel papier in elk geval nooit een boek worden. Ook het woord 'literatuur' gaat terug op het Latijnse woord 'littera' oftewel letter.

(Dit artikel is een uitgebreidere versie van een Boekenweetje dat in 2016 op Jongerenliteratuurplein verscheen).