Met De sleutelrobot besluit Simon van der Geest zijn sciencefictiontweeluik. En hij weet er een ongemeen spannende strijd van te maken tussen kinderen en robots.

Over het eerste deel, Hart van staal, schreef ik dat Simon van der Geest een mooie, originele draai gaf aan een klassiek verhaalgegeven in de jeugdliteratuur: kinderen die het opnemen tegen volwassen machthebbers. En zoals het in een jeugdboek betaamt, zegevieren de kinderen in het slot van zijn sciencefictiontweeluik natuurlijk.

Het lijkt lange tijd een onmogelijke missie voor Ravi, Zina, Blinker en Mink, de vier kinderen die als eerste ontdekten dat hun ouders zijn vervangen door robotduplicaten. Aan het eind van deel 1 boekten ze hun eerste overwinning door een concert te geven, terwijl muziek ten strengste verboden is. Want muziek ontregelt en ondermijnt de macht.
Maar in het tweede deel slaat de Gouverneur terug en wordt de strijd grimmig. De geheime truc van de kinderen om robots onklaar te maken, werkt niet meer. En hoe kunnen de kinderen ooit hun echte ouders vinden en bevrijden?
Als de kinderen ontdekken dat hun ouders worden vastgehouden in een moeras, gaan ze op pad. Het lijkt een onbezonnen queeste, want ze hebben geen idee wie het brein achter alles is en geen plan voor hoe ze de ouders kunnen bevrijden. En dan ontstaat er onderweg ook nog onenigheid tussen de kinderen. Kortom, alle ingrediënten voor een spannende plot zijn aanwezig en Van der Geest weet er met verve een meeslepend verhaal van te maken.  

Een wat onbevredigend element in de plot is dat de kinderen de ouders die, zo ontdekken ze, als slaven opgesloten zitten in het bootje dat hen naar het moeras brengt, niet bevrijden. Ik kan er best een verhaaltechnische reden voor bedenken, maar Van der Geest had het overtuigender mogen brengen.
Verder lijkt Van der Geest Zina’s robotvader, de enige met gevoel, wel heel makkelijk en haast terloops op te offeren. Maar de noodzaak daarvan weet hij absoluut duidelijk te maken. Sterker, het blijkt een sleutelscene in het verhaal. ‘Mensen maken foutjes, robots kunnen die oplossen’, zegt het meesterbrein achter de hele machtsovername. Maar voor haar Meestermissie heeft ze ironisch genoeg nou net iets nodig wat robots niet hebben, het vermogen lief te hebben. En als het zich aandient, herkent ze het niet en ziet ze het als een error.    

Met zijn tweeluik werpt Van der Geest vragen op over het gevaar van robotisering en AI. Dat robots mensen de baas kunnen worden, is niet louter fictie, maar iets waar wetenschappers al vaker voor gewaarschuwd hebben. Van der Geest beschrijft wat er nodig is om onze menselijkheid te behouden en veilig te stellen: het koesteren van gevoelens, ook verdriet. Want verdriet is het bewijs van liefde, zoals Zina zegt. Waarop het antwoord van een volwassene luidt; ‘Ik moet meer naar kinderen luisteren.’