Eerbetoon voor Tula

Eerbetoon voor Tula
  • De opdracht van Tula
  • Robin Raven
  • Uitgever: Lemniscaat
  • Jaar: 2025
  • Aantal blz.: 180

Robin Raven schreef een belangwekkend en indringend jeugdboek over een belangrijke episode uit het slavernijverleden: de slavenopstand op Curaçao in 1795.

17 augustus 1795. Die datum zou net als 4 en 5 mei tot de belangrijke momenten mogen behoren van onze vaderlandse geschiedenis. Op die dag leidde Tula de slavenopstand op Curaçao. Na zijn dood werd Tula eeuwenlang omschreven als een misdadiger en kwam hij lange tijd niet voor in het (ongetwijfeld door witte Nederlanders gestuurde)  geschiedenisonderwijs. Na een lange strijd voor rehabilitatie riep de Curaçaose regering hem in 2010 uit tot nationale held. In Nederland kwam die rehabilitatie er eind 2023, in navolging van de excuses van de Nederlandse regering voor het slavernijverleden in 2022, waarbij premier Rutte Tula expliciet noemde.

Expliciet noemen is essentieel om geschiedenis levend te houden of beter gezegd te herschrijven. Door ruimte te geven aan de stem van onderdrukten wordt de eenzijdigheid van de witte geschiedenis duidelijk. Robin Raven doet dat in zijn jeugdboek De opdracht van Tula. Hij is zeker niet de eerste in de jeugdliteratuur die de gruwelen van ons slavernijverleden beschrijft. Al in 1965 schreef Miep Diekmann Marijn bij de lorredraaiers, dat zich eveneens afspeelt op Curaçao, maar dan in de zeventiende eeuw, ruim honderd jaar voor Tula.

Zoals in historische jeugdboeken gebruikelijk kiest Raven voor een jeugdig perspectief. In dit geval dat van Lucia, die op dezelfde plantage werkt als Tula. Tula zorgt als een vader voor haar en haar vriend Martinus. Het boek start met Lucia’s montamentu, haar inwijding in het volwassen leven. Ze krijgt hierbij een visioen van de geest Yoruba Orisha die haar een opdracht geeft: ‘Verzamel de kracht om te doen wat je moet doen.’
Tula ziet dit als een signaal dat de tijd rijp is. Nadat hij drie dagen voor straf in een hok opgesloten heeft gezeten, besluit hij dat het tijd is om in opstand te komen. Hij geeft beide kinderen de opdracht om zijn vriend op de naburige plantage in te lichten over het plan om de volgende dag het werk neer te leggen en eerlijke werkomstandigheden te eisen. Doordat het gekozen perspectief komt dit plan wat onbesuisd en abrupt over, in werkelijkheid zal Tula het langer voorbereid en besproken hebben met mensen van andere plantages.

De reden voor de opstand weet Raven meer dan duidelijk te maken. Hij beschrijft indringend de erbarmelijke omstandigheden waarop de tot slaaf gemaakten moeten leven en werken. De plantage-eigenaren zien hen niet als mensen, maar als ‘eerlijk gekochte arbeid’. Volgens hen staan ze als witte machthebbers volledig in hun recht, want in de Bijbel staat immers dat de nakomelingen van Cham vervloekt zijn.  
Voor Tula vormt diezelfde Bijbel of vooral Jezus juist een inspiratiebron voor de strijd om vrijheid. Hij citeert diens woorden ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’ Lucia weet er niet van. Ze begrijpt niet waarom Jezus die toch alle mensen lief heeft, niet ingrijpt in hun lot. Ook denkt ze bij zichzelf als Tula Jezus citeert: ‘Maar je weet ook hoe het met Jezus afliep.’

Het is een vooruitwijzing naar Tula’s lot. Dat beschrijft Raven niet in het verhaal zelf, al krijgt de lezer wel te horen dat de opstand eindigt in verlies en bloedig geweld. Maar zoals vaker gebeurt in historische jeugdboeken, laat Raven zijn beide jeugdige hoofdpersonen ontsnappen uit deze historische werkelijkheid: zij varen met een bootje de vrijheid tegemoet.
In zijn nawoord schuwt Raven de gruwelijke werkelijkheid niet. Hij beschrijft hoe Tula net als Jezus werd  vastgebonden aan een kruis, met boven zijn hoofd geen INRI in het hout gekerfd, maar een briefje met daarop de woorden ‘Het opperhoofd van de oproer, moordenaar, plunderaar en brandstichter’. Met deze spiegeling brengt Raven een eerbetoon aan Tula en hekelt hij eenieder die religie misbruikt als rechtvaardiging voor onrecht en machtsmisbruik. De opdracht van Tula is een belangwekkend en degelijk geschreven boek over een episode die we moeten blijven gedenken.